it is lacking

* * *

(-rti, -rt), v. to be lacking to one (eigi mun þik karlmenska s.); mostly impers., e-n skortir e-t, one is in want of, is short of; ekki skortir ykkr áhuga, ye do not lack heart; e-n skortir við e-n, to be one’s inferior, fall short of one; honum þótti sik s. við oss, he thought he fell short of us; skortir á e-t, it is lacking; þat er á skorti, what was lacking.

* * *

t, [Engl. short; Dan. skorte], to be short of, lack; eigi mun þik karlmennska skorta, Fms. xi. 232: mostly impers., e-n skortir e-t (acc.), þar skorti eigi vápn (acc.), Eg. 236; at engan hlut skyrti, Fms. iv. 194, cp. Ó. H. 83; svá at þá skyrti eigi svá lengi sem þeir vildu drekka, Eg. 557; menn skorti bæði hey ok mat, Nj. 73; mik skortir eigi hug, Eg. 719; s. fé, 76; eigi skortir mik afla, Fms. i. 75; skorti hann tvá vetr á sextigi, 219; eigi mundi þar s. lausafé, Eg. 236; ok skorti eigi hálft hundrat manna, Gísl. 27.

II. part. skort, used as an adverb; þeir vóru þar lítið skort viku, little short of a week, Sturl. iii. 2150; lítið skort fjóra tigu manna, Ann. 1360; honum þótti sik skorta við oss, to fall short of, Nj. 90; ok hafi (hann) þó allar íþróttir skort, Fær. 152; var auðsætt at hann mundi skorta við þenna mann, Ó. T. 33; þat skortir (skortar Ed.) yðr herra, Fas. i. 76; skorta á (í); þat er á skorti, what is lacking? Hkr. iii. 98; ef áðr hefir nökkut á skort, Fms. vii. 19; allt þat er honum (sic) skortir í, Grág. i. 214.

1) lacking in quality (þat lið, sem lakast var);

2) deficient (in weight).

* * *

adj., lakari, lakastr, [Engl. lack], lacking, defective, of weight, measure; lakr penningr, Bs. i. 325; þrjá laupa laka, D. N. iii. 116; lök mörk: lacking in quality, þat lið sem lakast var, Fms. ix. 361, v. l.; láta sinn hlut lakara verða, Bárð. 9 new Ed.; hin lakari (opp. to the better of the two) var mikils fjár verð, Str. 5; hón var eigi lakari en hundrað marka silfrs, Karl. 302.

a prefixed particle denoting lacking, under-, un-.

* * *

a particle prefixed to nouns and adverbs, [cp. vanr; Goth. and A. S. wan-, deficient; O. H. G. wana-]:—lacking, wanting: only used as a compd except in the phrase, of og van, or það er of sem van, now too much, now too little.

B. In COMPDS van- is freq. as a prefixed particle, mostly denoting lacking, slowly, short, not sufficient, under-, but also simply as a negative, much like Gr. δυσ-: van-afla, -afli, adj. weak, waning in strength, Al. 5. Fms. vi. 107, Sks. 590. van-alinn, part. under-fed, Grág. i. 455. van-brúka. ð, to misuse; mod. van-brúkun, f. a misuse. van-burða, adj. born prematurely; v. eldi. 656 B. 7. van-búinn, part. unprepared, Korm. 202, Ld. 324, Fms. vi. 214, vii. 127, viii. 288. van-drengr, m. a bad man, Fs. 166. van-dæmt, part. under-judging, i. e. too leniently: hafa v. eða ofdæmt, Grág. (pref.) van-efni, n. pl. lack of means, Grág. i. 257, Band. 31 new Ed., Fms. viii. 23. van-erð, f.(?). inferiority, N. G. L. i. 212. van-farinn, part. in a strait, Fas. i. 518 (see also the verse); vér erum vanfarnir hjá honum, we are much short of him, Orkn. 332. van-ferli, n. things going wrong, Fms. x. 131. van-festr, part. badly fastened, MS. 4. 8. van-fylgt, n. part.; hafa v. e-m, to back one slowly, Bs. i. 739. van-færi, n. disability, Stj. 1. van-færr, adj. disabled, infirm, Fms. ii. 146, x. 354, xi. 325, Fas. i. 532, Bs. i. 393; vanærr ok ílla heill, Hom. 122. van-gá, f. lack of care. van-gefinn, see vargefinn. van-gerðing, f. a defective fencing, Gpl. 382. van-geymsla, u, f. = vangá, Ld. 128, Jb. 42, Dipl. v. 26. van-geymt, n. part.; hafa v. e-s, to neglect, H. E. ii. 110. van-giptr, part. married beneath one, Nj. 17, v. l. van-goldit, part. n. underpaid, Ó. H. 87. van-gætt, n. part. = vangeymt, Gþl. 463. van-gæzla, u, f. = vangeymsla, Grág. ii. 341, Fms. viii. 364. van-görr, part. defective, imperfect, imperfectly done, half done, Fms. vi. 13, x. 318, Bs. i. 59; ung Kristni ok mjök vangör, Fbr. 7; mér sýndisk vangört, faulty, Fms. x. 320. van-haft, n. part.; hafa v., not to get one’s due, Grág. i. 265. van-haga, að; impers., mig vanhagar um e-t, to miss a thing, want. van-hagr, m. dismay, disadvantage, Grág. ii. 49, Fms. xi. 245, Fær. 7: misconduct, Bs. i. 687. van-hald, n. a damage, loss; bíða vanhald af e-m, Fms. x. 421: in plur. ill-luck, thriftlessness, Band. 37 new Ed. van-haldinn, part. getting less than one’s due, wronged, H. E. ii. 126; ef þú þykkisk v., Ld. 108, Slurl. i. 77 C, Fas. ii. 297. van-hefnt, n. part. (better var-hefnt), Nj. 280, v. l. van-heiðr, m. dishonour, H. E. i. 562, Fas. ii. 289. van-heila, u, f. = vanheilsa, Bs. i. 353. van-heilagr, adj. profane. van-heilindi, n. failing health, illness, Fms. vii. 208, viii. 280, H. E. i. 12. van-heill, adj. [A. S. wanhâl], not hale, disabled, ill, Grág. i. 50, Fms. x. 420; e-m verðr vanheilt, to be taken ill, Grág. i. 277: = pregnant, Bret. 10. van-heilligr, adj. ill, wretched, Fms. vii. 30. van-heilsa, u, f. failing health, illness, Bs. i. 83, 84, 353 (v. l.), Grág. i. 226, Fms. vii. 157, passim. van-helga, að, to profane. van-helti, f., better vammhelti, q. v., Jb. 366 A. van-henta, t, to stand in need of, to want; hann kvað sér v. annat, he said it was not that he wanted, Ld. 212. van-hentr, adj.; e-m er e-t vanhent, it suits one not well, Fms. x. 260. van-herðr, part. not pushed up to one’s mettle, Fas. iii. 487. van-hirða, t; v. um e-t, to neglect. van-hirðing, f. = vangeymsla. van-hirzla, u, f. = vanhirðing, Sks. 446. van-hluta, adj. unfairly dealt with; verða v., to be worsted, Bjarn. 56, Ísl. ii. 255, Grág. i. 157, ii. 92, Fms. i. 306; rétta þeirra hlut er áðr eru v., Eb. 156. van-hlutr, m. an unfair share, Sturl. i. 47 C. van-hugaðr, n. part. [? A. S. vanhygig]; e-t er v. í máli, it was not well considered, Lv. 30. van-hyggja, u, f. a lack of forethought, Ld. 152; bæta fyrir vanhyggju mína, Valla L. 209. van-kunnandi, part. wanting in knowledge, ignorant, ill-informed, Gþl. van-kunnigr, adj. ignorant. van-kunnindi, f. ignorance, Gþl. (pref.) van-kunnusta (mod. van-kunnátta), u, f. want of knowledge, ignorance, H. E. i. 479. van-leitað, n. part.; e-s er v., examined imperfectly, Bs. i. 329. van-lofaðr, part. under-praised, Fms. vi. 196. van-lokinn, part. half paid, of debt; vanloknar skuldir, Grág. i. 93. van-luktr, part. half finished; ganga frá mörgu vanluktu, Sturl. iii. 279. van-lykta, að, to leave unfinished, H. E. i. 409. van-lyktir, f. pl.; með vanlyktum, unfinished, half done, Fms. vi. 13; ok var at vanlykðum nökkut, er hón þó höfuð hans, Ísl. ii. 333; hvárigar vanlykðir ( faults) er þær koma á goðans hendi, Grág. i. 94. van-mátta, adj. weak, sick, sore; í tána þá er v. var, a sore toe, Hrafn. 15. van-máttigr, adj. failing in strength, weak, impotent, Fms. v. 163. van-máttr, m. failing strength, illness, Eg. 565, Vápn. 17, Fms. ii. 12, Bs. i. 84. van-megin, n. weakness, Fms. vii. 156: a swoon, fainting, sló yfir mik hræzlu ok vanmegni, 108. van-meginn (van-megn, Stj. 20), adj. weak, feeble, Fms. i. 305, Stj. 20, v. l.; v. af megri, Fb. iii. 447; höndina þá má vanmegnu, an infirm hand, Sturl. i. 189. van-megna, adj. = vanmeginn. van-megna, að, to weaken; v. sterkjan hug, Al. 6: reflex., vanmegnast, to faint, sink down, Vídal. passim. van-menni, n. (van-menna, u, f., Lv. 30; vanmennur þær, Fms. xi. 257), a worthless person, Gísl. 149, Vápn. 15, Fms. iii. 149. van-meta, adj. in a weak, bad condition; var fótrinn v., of a sick leg. Bs. i. 344; vanmeta skepna, an ill-favoured creature. van-metnaðr, m. a disgrace, Grett. 160 A. van-mettr, part. hungry, Sól. 3. van-mælt, n. part.; eiga e-t vanmælt, if thou hast anything unsaid, anything to say, Bs. i. 668; hvárt mér verðr ofmælt eðr vanmælt, Nj. 232. van-mætti, n. an infirmity. van-refsaðr, part. not duly punished, Sturl. ii. 10. van-refst, n. part. = refsað; ef v. er af dómarans hendi, Gþl. 172. van-rekstr, m. = vanréttr, Fms. xi. 253, v. l. van-rétti, n. loss of right, Ls. 40; þola v., Ó. H. 238: a defeat, Ísl. ii. 367. van-réttr, m. = vanrétti, Fms. xi. 253. van-rækiliga, adv. carelessly, slovenly, Bs. i. (Laur. S.) van-rækja, t, to disregard, Stj. 157, Fms. xi. 423, K. Á. 72: reflex., vanrækjask e-n, Fms. viii. 252. van-rækt, f. lack of care, Gþl. 332, H. E. i. 251, Dipl. ii. 14. van-rætt, n. part. not fully discussed; v. er um e-t, Sks. 271 B. van-samit, part. unsettled, Stj. van-semd, f. a disgrace, offence, Bjarn. 67. van-signaðr, part. cursed, Stj., MS. 655 xx. 3. van-skörungr, m. = vandrengr, Fs. 4, Eg. 730. van-spurt, n. part. left unasked, Sks. 52, 191. van-stilli, n. lack of moderation, intemperance, Al. 45, 71; gefa svá kappsamliga mat, er á þessu mikit vanstilli, no measure, Ísl. ii. 337, Fms. vii. 162 (of a fit of insanity); v. lopts, Al. 55; þurfa menn ekki hér at lýsa v. ( men need not shew ill temper) fyrir þessa sök, Sturl. i. 101 C. van-stilling, f. = vanstilli. Hom. 25. van-stilltr, part. wanting in tempcr, rash, Fms. i. 207, x. 264; marglyndr, vandlyndr ok v., wanting in temper, 420; v. í orðum, vi. 324: excessive, Stj. 142. van-svarat, n. part. insufficiently answered, of a question; hafa v., H. E. ii. 93; vanspurt eða v., Sks. 270. van-svefta, adj. having too little sleep. van-sæmd, f. dishonour, contumely, Fms. ii. 291, vi. 109. van-sætti, n. discord, Sturl. i. 101, v. l. van-sök, f. a fault, offence, Magn. 524. van-talað, n. part. = vanmælt; er enn mart vantalað, Lv. 20; á ek við hvárigan ykkarn vantalað, I want to speak to neither of you, Fms. v. 327. van-talit ( van-talt), n. part. not full accounted for, short in the tally, Glúm. 385; oftalt, vantalt, Gþl. 478. van-tekit, n. part. pulled insufficiently, Eb. 242. van-traust, n. a lack of trust. van-trú, f. unbelief [Dan. vantro]; villa ok v., K. Á. 218, H. E. i. 390, Vídal. van-trúaðr, part. unbelieving, N. T., Vídal. van-trúnaðr, m. distrust, Fms. i. x. 398. van-unninn, part. unfinished; vanunnin verk, Grág. i. 157; lítið vas eptir vanunnit ( undone) í víngarðinum, Greg. 57. van-virða, t, to disregard, dishonour, put to shame, Ísl. ii. 238; affæra ok v., Bs. i. (Laur. S.): part. vanvirðr, Fms. ii. 67, Fs. 183; vanvirt, Fms. v. 326. van-virða, u, f. a disgrace, Fs. 60, 159, Eb. 128. van-virðing, f. = vanvirða, Fms. ix. 278, 289, Gþl. 157, 181. vanvirðu-lauss, adj. not disgracing, Grett. 118. van-virkja, u, f. a defect, fault, Stj. 158, Ísl. ii. 201, v. l. van-vit, n. [Dan. van-vid = insanity], want of thought, Nj. 135, v. l. van-vita, adj. insane, N. G. L. i. 213, Js. 79. van-vitað, n. part. not quite known; enn er v. nökkut um sættina, Bjarn. 56. van-vizka, u. f. foolishness, Al. 115. van-þakkað, n. part. not duly thanked; eiga e-m e-t v. van-þakklátr, adj. ungrateful. van-þakklæti, n. ingratitude. van-þekking, f. lack of knowledge. van-þyrmsla, u, f. violation; v. hátiða, Hom. 146. van-þökk, f. unthankfulness.

1) wont, accustomed (bað hann ganga, til sætis þess, er hann var v. at sitja); v. e-u, used to a thing;

2) usual (ekki fekk ek minna til bús en vant er).

a. lacking, wanting, with gen.; handar em ek v., I lack a hand; vön geng ek vilja, I walk joyless; e-s er vant, something is wanting or missing; eitt sinn var vant kýr í Þykkvabœ, a cow was wanting.

* * *

vön, vant, adj., compar. vanari, superl. vanastr, wont, accustomed; vanr e-u, used to a thing; varg-ljóðum vanr, Hkv.; vígi vanr, Stor. 23; tungan er málinu vön, Skálda (Thorodd); vanr góðu brauði, Sks. 321: with infin., hann hafði jafnan vanr verit at matask í litlu húsi, Fms. i. 35; hversu mikill skattr er vanr at koma af Finnmörk, Eg. 70; ganga til sætis þess er hann var vanr at sitja, Ó. H. 66; vanan skatt, the wonted tax, Bs. i. 757; er hann var vanr at hafa, Sks. 228 B.

2. neut., ekki fékk ek minna til bús enn vant var, Nj. 18: impers., er þessa vant?—opt berr svá at, is this wont to happen?—it often betides, Fms. ii. 9; ú-vanr, unwonted.

adj. [Ulf. wans; A. S. wana; cp. Lat. vanus; cp. also the prefix particle van-]:—lacking, wanting; vamma vanr, Hm. 22; ljóða þessa muntú lengr vanr vera, 163; andspillis vanr, Skm. 12; handar em ek vanr, Ls. 39; vön vers ok barna, Gkv. 1. 23; vön geng ek vilja, joy-bereft, Skv. 3. 9; blóðs vanr, Höfuðl. 11; vanr slíkra drengja, Hallfred; landa vanr, a lackland, Bragi.

2. neut. vant, with gen.; var þeim vettugis vant, Vsp.; mikils er á mann hveru vant, er mannvits er, Hðm. 26; fás er fróðum vant, Hm.; orðs vant, wanting one word, Hðm. 9; era mér gulls vant, Skm. 22; vara gamans vant, no lack of good cheer, Fms. vii. (in a verse); eitt sinn var vant kýr í Þykkvabæ, a cow was wanting, Ld. 156; var Glúmi vant margra geldinga, Nj. 26; varð honum vant kvígna tveggja, Glúm. 340; konungi þótti orðs vant er annat var talat, the king wanted a word when one was uttered, i. e. he was all ear, listened eagerly, Fms. ii. 139; lét honum engra hluta vant, x. 226; era hlunns vant, kvað refr, vii. 19; sjaldan er engri vant, a saying, Al. 166; muna vant, or muna á-vant, sjá, munr, a moment, p. 438; hann keyrði hann niðr, eigi úþyrmiliga, svá at honum var lítils vant, so that he did not want more, i. e. killed him on the spot, Bjarn. 41. ☞ Two words, of the same form, but diametrically opposite in sense, cannot well stand side by side, and so we find that while the old poets make little use of vanr ( adsuetus), on the other hand, in prose and mod. usage vanr ( orbus) has become obsolete, except in the neut. vant, in van- as a prefix, and in compds such as and-vanr, and-vana.

a. knowing, learned, well-informed (hón var fróð at mörgu); fróðar bœkr, instructive books.

* * *

adj. [Ulf. frôþs = φρόνιμος, σοφός, σώφρων, συνετός; Hel. frôd; A. S. frôd]:—knowing, learned, well-instructed; fróðr, er margkunnigr er, Fms. xi. 413; hón var fróð at mörgu, Nj. 194; þat er sögn fróðra manna, Ísl. ii. 206; verða fróðari um e-t, Sks. 37; at Finnum tveim er hér eru fróðastir ( greatest wizards), Fms. i. 8; fás er fróðum vant, little is lacking to the knowing, cp. the Engl. ‘knowledge is power,’ Hm. 107: of books, containing much information, instructive, bækr beztar ok fróðastar, Bs. i. 429.

β. in some passages in Hm. fróðr seems to mean clever, Hm. 7, 27, 30, 6l, 107; þá nam ek at frævask ok fróðr vera, 142; fróðir menn, knowing men, Ýt. 6; fróð regin, the wise powers, Vþm. 26; enn fróði jötunn, 30, 33, 35:—in some few poët. compds (in which it seems to be used almost = prúðr, brave, valiant, as böð-f., eljun-f.) the true meaning is skilled in war (cp. the Gr. δαιφρων); sann-f., truly informed; óljúgfróð, Íb. 4; ú-fróðr, ignorant, = Goth. unfróþs, which Ulf. uses to translate ἄφρων, ἀνόητος; sögu-fróðr, skilled in old lore. As fróðr chiefly refers to historical knowledge, ‘hinn Fróði’ was an appellation given to the old Icel. chroniclers—Ari Fróði, Brandr Fróði, Sæmundr Fróði, Kolskeggr Fróði, who lived between 1050 and 1150 A. D. But the historians of the next age were seldom called by this name: Odd Munk (of the end of the 12th century) is only once called so, (Ing. S. fine); Snorri (of the 13th) twice, viz. Ann. 1241 in a single MS., and Sturl. iii. 98, but in a part of the Saga probably not written by Sturla himself; Sturla (who died in 1284) is never called by that name; and the only real exception is Styrmir ‘Fróði’ (who died in 1245), though he least deserved the name. Of foreign writers the Icel. gave the name Fróði to Bede (Landn. pref.), whom they held in great honour.

ð, [forve], to ebb; þaðan ór fjöru er fyrvir útast, Grág. i. 356, 380: metaph. to fall short, to lack, ok skal telja þann dag með er á fyrvir, the lacking day shall be counted with the rest, Rb. 1812. 72; gjalda þat er á furði (afurði MS.), Grág. ii. 187.

adv. lacking, badly.

adj. of lacking, bad quality.

adj. lacking means (men), Landn. 84.

m. manfulness, manhood, valour.

* * *

m. manfulness, manhood, valour, Fas. iii. 305; hvárki spara penninga né mannskap, spare neither money nor men, Þórð. 100 new Ed:—human nature, 677. 12. mannskapar-lauss, adj. pithless, lacking strength and manhood, Fas. ii. 386.

adj. lacking men, K. Á. 70.

(-ar, -ir), m.

1) mind; e-m leikr í mun, one has a mind to, feels inclined to (= leikr e-m í skapi); munar stríð, heart’s grief;

2) mind, longing, delight; at mínum munum, to my mind; gráta at mun, to weep heartily; at mannskis munum, to please anybody; leita e-m munar, to comfort one;

3) love; sá inn máttki m., all-powerful love; vættak míns munar, I waited for my love; komast á muni við e-n, to insinuate oneself, become intimate, with one.

(-ar, -ir), m.

1) difference (hví gørir þú svá mikinn mun barnanna); er þess, mikill m., hvárt, it makes a great difference, whether;

2) moment, importance; e-m er m. undir e-u, it is of importance to one (at hann skyldi segja honum þá hluti, er honum væri m. undir at vita); e-m er m. at e-u, it is of some moment (ok mætti þér verða munr at, at þeir væri þér heldr sinnaðir en í móti); meta muninn, to hesitate (Hrólfr mat eigi munin eptir þeim at fara); Grímr gørði ok þann mun allan, er hann mátti, G. strained every nerve;

3) the dat. ‘muni’ or ‘mun’ before a compar., somewhat (= nökkuru), considerably, a good deal; ljóstu mun kyrrara, strike somewhat more gently; með muni minna liði, with consideralby less force; adding a pronoun, þeim mun (before a compar.) = því; þeim mun betr, so much the better; engum mun = engu; engum mun verr, no worse;

4) what is wanted, required; er mikilla muna vant or á vant, much is wanting (þótti honum mikilla muna á vant, at vel væri); E. hafði eigi skaplyndi til at biðja konung hér neinna muna um, E. was too proud to beg anything in this case;

5) adverbial phrases, fyrir hvern mun, by all means; fyrir engan mun, by no means;

6) means, things; at eigi munið ér alla yðra muni til leggja, that you will not contribute all your means, strain every nerve; biskup las fyrst smám ok smám munina fyrir þeim, expounded all the details for them.

* * *

m., older form monr, Hom. (St.) 21, gen. munar, dat. mun, pl. munir; [Dan. mon]:—prop. the moment or turn of the balance; this sense, however, only occurs in phrases more or less derived or metaphorical, as in the phrase, vera mikilla (lítilla) muna (gen. pl.) vant, to be in want of much ( little); man yðr eigi svá mikilla muna ávant, at þér munið eigi vilja upp hefjask ok rekask af hendi frænda-skömm þessa, ye are not in want of so much, that …, you are not so deficient, that …, the metaphor from under-weight, Ó. H. 32, cp. Fms. iv. 79; hann spurði eptir vendiliga hvernig Kristinn dómr væri haldinn á Íslandi, ok þótti honum mikilla muna ávant at vel væri 44; lítilla muna vant, lacking but little; hygg ek at mér verði meiri muna vant en Þórolfi, Eg. 113; ok er mér mikilla muna vant at ek halda réttu máli, ef ek skal heldr láta lausar eignir mínir aflaga fyrir þér en berjask við þik, 504; en ef við annan þeirra verðr muna vant, Grág. i. 120:—sjá fyrir mun (munum) um e-t, to foresee how a thing will turn, what turn it will take; eigi þykkjumk ek þar sjá fyrir munum, hvárt …, Fb. i. 529; Erlingr fékk sér eigi skaplyndi til at biðja hér neinna muna um, E. was too proud to beg anything in this case, Ó. H. 47.

2. temp. the nick of time; hann bað Hallverð ganga út til sin um litla muni, for a little while, Fms. ii. 71.

II. the difference; hví görir þú svá mikinn mun barnanna? Sd. 141; er þess mikill munr, hvárt …, it makes a great difference, whether …, Fms. vii. 132; ef fé er verra, ok skulu þeir virða þann mun, ok skal hann gjalda honum þann, make good the balance, Grág. i. 428; ok vænta þess at mála-efna munr muni skipta, Sturl. iii. 241, Fb. i. 20, passim in old and mod. usage.

2. moment, importance; vil ek bjóða honum mitt lið, því at eigi er þat við hváriga muni, for it will tell something in the balance, Fs. 16; at hann skyldi segja honum þá hluti er honum væri munr undir at vita, Sturl. ii. 151; mun hverjum vitrum manni þykkja mikill munr undir því vera, at …, every wise man will think it of great moment, that …, Sks. 269; e-m er munr at e-u, it is of some moment; ok mætti þér konungr verða munr at, at þeir væri þér heldr sinnaðir en í mót, Fms. i. 297; munr er at manns liði, a man’s help is always something, Bs. i; Grimr görði ok þann mun allan er hann mátti, G. strained every nerve, Eg. 188.

III. the dat. muni or mun before a comparative, by a little, as also considerably, a good deal; ljóstú mun kyrrara, strike somewhat more gently, Hkr. iii. 365; ef þú vilt lögum at fylgja, þá er þat mun réttligast at Sigurðr njóti vitna sinna, 257; með muni minna liði, with considerably less forces, Fagrsk. 172; muni síðar, a little later, Geisli 23; hón sagði mun fleira, a good deal more. Am. 45; stundum með mjúklyndi, en stundum muni harðari, Barl. 176; muni hægri, a good deal easier, Orkn. (in a verse): gen. muns, með muns minni rás, muns tómlegari ok seinna … muns mjúkari, Barl. 72.

2. adding a pronoun; þeim mun skírlegri, Fs. 121; ek sá at þeim mun er betr, it fares so much the better. Fms. xi. 228; þeim mun fleiri gildrur, all the more traps, Barl. 24; þeim mun lengr, 101; en svá miklum mun sem sól er ljósari en náttmyrkr, svá myklu er ok meiri …, by so much as the sun is brighter than night-mirk, so much greater …, 116; engum mun verr en áðr, nothing less than before, Ó. H. 69; engum mun betr, not a bit better, 222; öngum mun betri, 113; ok var sá öngum mun fegri, 75.

IV. the adverb. phrase, fyrir alla muni, by all means; fyrir hvern mun, id., Gullþ. 7, Grett. 193 new Ed., Fms. i. 157; fyrir öngan mun, by no means, Edda 57, Nj. 200, 201, Fms. i. 9, Gþl. 531.

V. plur. means, things, objects, property; en hann á þat er et fyrra várit var í þeim munum, Grág. ii. 338; at eigi monið or alla yðra muni til leggja, to contribute all one’s means, strain every nerve, Ó. H. 32; hefir þú, faðir, þar marga þína muni til gefna, Ld. 102; ok vildi, at allir landsmenn legði sína muni til at biskups-stóll væri efldr, Fb. iii. 446.

2. biskup talaði hér um mjúkliga, las fyrst smám ok smám munina fyrir þeim. expounded all the details for them, Fms. ix. 52; slíkt sem hann fékk munum á komit, such that he could manage all that he could get (metaphor from counting or balancing), Játv. 40; fé-munir, means; vits-munir, ‘wit-means,’ reason; geðs-munir, skaps-munir, temper; gagns-munir, useful things.

m., gen. munar and muns, pl. munir, [Ulf. muns = νόημα; A. S. myn = love, mind; Engl. mind; mid. H. G. minni; Germ. minne-sang]:—the mind, Edda (Gl.); af munar grunni, Höfuðl. 19; ór munar öngum, the mind’s straits, Kormak; munar myrkr, Líkn. 4; munar stríð, the mind’s distress, Skv. 3. 38; missa munar ok landa, to lose life and land, Hkv. 2. 44.

II. a mind, longing, delight; at mínum, þínum munum, to my, thy mind, i. e. as I like, as thou likest, Skm. 35; þvíat álfröðull lýsir of alla daga ok þeygi at mínum munum, for the sun shines all day long, and yet not to my mind, Íb. 5, in the words of the love-sick god Frey, which call to mind Hamlet’s words (this most excellent canopy, the air, etc.); at mannskis munum, to please anybody, Skm. 20, 24; þíns eða míns munar, 43; leita e-m munar, to comfort one, Gkv. 1. 8; at mun banda, according to the will of the gods, Hkr. i. (in a verse); at mun sínum, to one’s heart’s content, Fms. i. 27 (in a verse); hverr lifði at sínum mun, Bjarn. (in a verse), Og. 34; í mun e-m, to one’s mind or liking. Korm. (in a verse): at þú görir eptir mínum mun, Fb. i. 21: the phrase, e-m leikr munr á e-u, to have a mind for; tak sjálfr við þeim ef þú þykkisk of gefit hafa eðr þér leikr munr at, Ld. 318, v. l.; lék mér meirr í mun, I longed more for, Skv. 3. 39; as also, leika at muni, Gsp.; gráta at muni, to weep heartily, Vtkv. (in a verse); land-munir, q. v.: and in mod. usage, mér er það í mun, I have a mind for that.

2. love; sá inn máttki munr, Hm. 93; vættak mins munar, I waited far my heart’s delight, 95: the phrase, komask á muni við e-n, to insinuate oneself, vita ef ek get komisk á muni við Ólöfu konu hans, Vígl. 58 new Ed.

COMPDS: munafullr, munarheimr, munarlauss, munligr, munráð, munströnd, munstærandi, muntún, munvegar.

n. adj. lacking counsel, at one’s wit’s end.

n. adj. lacking silver, Eg. 394. Finnb. 254.

adj. lacking in temper, Fær. 245.

* * *

(stend; stóð, stóðum; staðinn), v.

1) to stand, opp. to sitja or liggja (hann stóð við vegginn);

koma standandi niðr, to come down on one’s feet;

skal mik niðr setja standanda, in a standing position;

standa fast, to stand fast;

standa höllum fœti, to stand slanting;

2) to stand, stick (G. skaut svá fast niðr skildinum, at hann stóð fastr í jörðunni);

sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat;

3) to stand, remain;

borð stóðu, stood, were not removed;

4) to stand, be situated (bœr einn stóð skamt frá þeim);

5) to stand still, rest, pause (stóð þá kyrrt nökkura hríð);

verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here for the present;

6) to last (hafði lengi staðit bardaginn);

7) to befit, become (konungr kvað þat eigi standa, at menn lægi svá);

ekki stendr þér slíkt, it does not befit thee;

8) to stand in a certain way, project, trend (fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp);

stendr inn straumrinn, the tide (current) stands in;

blóðbogi stóð ór hvárutveggja eyranu, a stream of blood gushed out of both his ears;

kallar hann betr standa veðrit at fara landhallt, that the wind stands better for making land;

stóð vindr af landi, the wind blew from the land;

standa grunnt, to be shallow (vinátta okkur stendr grunnt);

9) to touch;

standa grunn, to stick on the ground (örkin stóð grunn);

10) to catch, overtake (hann drap menn Eiríks konungs, hvar sem hann stóð þá);

standa e-n at e-u, to catch one doing a thing (ef maðr verðr at því staðinn, at hann meiðir smala manna);

11) to stand, endure, bear (standa e-t or e-u);

12) to press, urge, trouble (elli stóð Hárek);

hvat stendr þik, what ails thee?

13) to weigh so much (gullhringr, er stóð mörk);

14) to stand by one, side with one, with dat.;

mikils er vert, hversu fast N. stendr þér um alla ráðagerð, how close N. stands by thee in all counsel;

15) with preps.:

standa af e-u, to proceed from, be caused by (opt stendr illt af kvenna hjali);

vil ok ek eigi, at af mér standi brigð okkarrar vináttu, nor do I wish to be the cause of a breach in our friendship;

standa af e-u við e-n, to give up, cede to one;

impers., segir hann honum, hvernig af stóð um ferð hans, how the matter stood as to his journey;

standa at e-m, to attack (var við sjálft, at þeir mundu standa at prestinum);

to stand by one, on one’s side (ek veit eigi víst, hvaðan G. inn ríki stendr at);

standa á e-u, to stand on, insist on (statt ei á því, er þér er bannat);

impers., stendr á illu einu með þeim, they are on very bad terms;

standa á e-m, to hang over one (sú skóggangssök, er á þér stendr); to refer to (þat heilræði stóð upp á þenna sama sendiboða);

standa eptir, to remain, be left;

standa fyrir e-u, to stand in the way of (þeir kváðu geip hennar ekki skyldu standa fyrir þingreið þeira);

standa e-m fyrir þrifum, to stand in the way of one’s thriving;

to stand before one, protect one (vér skulum Egil af lífi taka, en hlífa engum, er fyrir honum vill standa);

standa hjá e-m, to stand by one, assist one;

standa í e-u, to be engaged in, busied with (standa í bardögum, einvígum, málum, kvánbœnum);

impers., stendr í deilu með þeim, there is a quarrel between them;

standa með blóma, to be in a flourishing condition;

standa móti (á móti, í móti) e-u, to stand against;

standa saman, to stand together, be gathered, amassed (þar stóð auðr mikill saman);

standa til e-s, to tend towards;

standa til umbótar, to stand for mending, need it;

sem bœn yður stendr til, as your prayer tends to;

eptir þeim efnum, sem honum þœtti til standa, according to the merits of the case;

eptir því sem lög stóðu til, as the law was (taka þeir allir við bótum, sem lög stóðu til);

impers., stendr til e-s, it is to be expected, feared (til langra meina mun standa, ef);

standa e-m til e-s, to assist, help one (B. segir, hversu Ó. hafði honum til staðit);

standa undan, to be lacking (mikit stendr undan við hann í vinfenginu);

standa vel undir e-t, to support well, back it up well (munu margir vel undir þat standa);

standa undir e-m, to be in one’s possession, keeping (féit stendr undir honum);

standa upp, to stand up from a seat (þá stóð S. upp ok mælti hátt); to rise from bed (standa upp ok klæðast); to be left standing (fimm einir menn stóðu upp á skipinu);

standa uppi, to be left standing (K. hinn auðgi flýði ok allt lið hans, þat er uppi stóð; hús þau, er uppi stóðu);

to be laid up ashore, of a ship (stigu þeir á skip þat, er þar hafði uppi staðit um vetrinn);

of a corpse, to lie on the bier (lík Kjartans stóð uppi í viku í Hjarðarholti);

of a bow, to be kept bent (boginn má eigi einart uppi standa);

standa við e-u, to withstand (víkingar svá harðfengir, at ekki stendr við);

impers., stendr við e-t, it is on the verge of (þeir áttu svá harða leika, at við meiðingar stóð);

standa yfir e-u, to be present at (heldr vildi hann þenna kjósa en standa yfir drápi Þorgils frænda síns); to extend (þar er þeira ríki stendr yfir);

standa yfir, to stand over, last (hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa?);

í þessum griðum ok svardögum, sem yfir standa, which now stand, are in force;

16) refl., standast.

* * *

pres. stend, stendr, stöndum, standit, standa; pret. stóð, stótt, stóttú (mod. stóðst, stóðstú), stóð, pl. stóðum; subj. stæði; imperat. statt, stattú (cp. stand-þú); part. staðinn; pret. infin. stóðu = stelisse, Fms. vi. (in a verse); a medial form, pres. stöndumk (= stat mihi), Fm. 1. Kormak; pret. stóðumk (= stabant mihi), Hm. 106: with neg. suff. stóð-k-at, Fas. iii. 22 (in a verse). [Common to all Indo-Germ. languages.]

A. To stand; þó at hann gangi eðr standi áðr, Grág. ii. 95; hann stóð við vegginn, … stóð á víxl fótunum, Sturl. ii. 158; standa höllum fæti, Nj. 97; koma standandi niðr, to come down standing (after a leap), 85, Grág. ii. 110; skal mik niðr setja standanda, in a standing position, Ld. 54; munkr er eigi mátti standa á bænum ok reikaði, Greg. 62; standa á götu e-s, Nj. 109; standa fast, to stand fast, 92; standa frammi, to stand, be on one’s feet, Fms. vii. 85; s. fyrir dómstóli keisarans, 656 C. 19; s. fyrir manni, to stand before a man, so as to screen him, Grág. ii. 12. 115, Eg. 357: s. hjá, to stand by, metaph. to assist, Fas. ii. 501: standa nær e-m, to stand near one, metaph. to back, Nj. 76; nær standa vinir Gunnars, 88.

2. to stay; Egill stóð meðan ok beið þeirra, Eg. 483; statt ( stop) ok trú mér, 623. 17.

3. to stand, stick; stóðu spjót þeirra ofan frá þeim, Nj. 253; at hann standi fastr í fönninni, 84; skildinum, svá at fastr stóð í vellinum, 262; öxin stóð á hamri, i. e. went through to the back, and stuck there, 165; sveininum stóð fiskbein í hálsi, the bone stuck in his throat, Blas. 40; ef nökkurum stendr bein í hálsi, 655 ix. B. 2: absol., það stendr í e-m, it sticks in one’s throat.

4. to stand, remain; borð stóðu, stood, were not removed, Fms. vii. 144; skála þann sem enn stendr í dag, Þórð. 58 new Ed.; svá lengi sem heimrinn stendr, Rb. 64; skyli bú yðr standa ú-rænt, Nj. 208.

5. to stand, be seated, placed;í þeim dal stendr kirkja, Greg. 57; kirkja sú er stendr í Reykja-holti, D. I. i. 476; bær einn stóð skamt frá þeim, Eg. 230; ór þeim sal er und þolli stendr … ask veit ek standa, … stóð fyrir norðan salr, sal veit hón standa, Vsp.; Lissibón stendr á Spáni, Fms. vii. 80; Narbón stendr vid Jórsala-haf, x. 85; öll þau fylki er í hans biskups-ríki stóðu, vii. 300; Illugastaði ok Hrafnagil er standa í Laxárdal, Dipl. v. 17; standa á bók, reikningi, skrá …, [Germ. es steht geschrieben], ii. 12, 13, Bs. i, passim. II. with prepp.; standa á e-u, to stand on, insist on, persevere in; statt eigi á því er þér er bannat, Mirm.; s. á illu ráði, id.; s. á hendi e-m, Nj. 88, Grág. i. 121 (see hönd); mest mundi á fyrir-mönnum standa, Nj. 106: to stand upon, s. á lögum, Js. 41; s. á rétti sínum, … standa á dómi e-s, to stand by, abide by:—s. gegn, á móti, to withstand, Hom. 7, Fms. ii. 36, 225, x. 401:—s. af e-u, to give up, Dan. afstaae, Fb. i. 523:—s. at, to help (at-stoð); hvaðan Guðmundr stendr at, … hvaðan sem hann stendr at, Nj. 214; þeim er þaðan standa at, 193:—s. eptir, to remain, N. G. L. i. 335, Fms. ii. 231, vi. 248, Grág. ii. 301, Eg. 202, Rb. 116, Hom. 12, Stj. 422 (eptir-stöðvar = arrears):—s. fyrir, to stand before, to stand in the way of a thing, Ísl. ii. 262, Fms. vi. 61, Grág. i. 140; s. e-m fyrir þrifum, Fms. ii. 154; s. e-m fyrir gleði, vii. 162; s. e-m fyrir svefni, Gísl. (in a verse); s. e-m fyrir ljósi, to stand in the way of one’s light; láta e-t s. fyrir kaupi, Nj. 17; láta s. fyrir kviðburði, 87; ef afl hefir staðit fyrir kvið þeirra, Grág. i. 53; þat á eigi fyrir málum at s., 106; eiðr Vermundar stóð fyrir, Fbr. 22; járni á hann fyrir at standa, N. G. L. i. 342; s. fyrir með eineiði, 346:—s. í e-u, to be deeply engaged in; s. í bardögum, einvígum, málum, stórmælum, kvánbænum, etc., Eg. 486, Ld. 262, Nj. 53, 224, 227, Ísl. ii. 216; standa í ábirgð, Dipl. v. 24; s. í þjónustu, Mar.:—standa saman, to stand together, put together in one place; þar stóðu saman fé mikil, Eg. 318; stóð úmegð mörg saman, Ísl. ii. 198; þar stóð auðr mikill saman, Ld. 124: to consist, Hom. 2:—s. undir e-u, to be subject to; s. undir prófi, Dipl. i. 6; féit stendr undir honum, is in his keeping, Grág. i. 395: standa undir með e-m, to support, Sturl. i. 20; s. vel undir e-t, to support well, back, Nj. 215, Fms. vii. 125; jarl stóð vel undir hans mál, viii. 282; munu margir vel undir þat s., to back it up well, Ó. H. 52:—standa upp, to stand up from a seat, Nj. 3, Fms. i. 33, x. 401: to rise from bed, Nj. 69, Eg. 121; s. upp fyrir dag, 577; s. upp ok klæðask, Ld. 44; hann liggr sjúkr … þar er standi aldri upp, Nj. 80 (standa upp ór sótt); s. upp með e-m, to rise, join one, Sturl. ii. 203:—s. uppi, of a ship, to be laid up ashore (during the winter), Nj. 259, Ísl. ii. 273: of a corpse, to lie on the bier, Fms. ii. 257, Ám. 101: of a bow, to be kept bent, 623. 19: standa upp, to be standing, be left standing on one’s feet; færri standa upp enn fallnir eru, Fms. xi. 110; stóðu þá enn upp mjök margir á skeiðinni, many still stood up (not dead or wounded), 142; flýði allt lið er upp stóð, Eg. 33; fimm einir menn stóðu upp á skipinu, Orkn. 356 old Ed., (new Ed. 414 l. c. leaves out ‘upp’); meðan ek má upp standa ok vápnum valda, Ld. 170: standa uppi, id., Fms, viii. 139, Hkr. i. 210:—standa við e-u, to withstand, Grág. i. 1, 336 (við-staða); svá harðfengir at ekki stendr við, Nj. 271; svá mikit troll at ekki stendr við honum, Bárð. 177; þeir skutu svá hart, at ekki stóðu við hlífarnar, Fms. i. 173: to stand against, stop, hann stóð við litla stund (við-staða, a pause, halt):—standa yfir, svá lengi sem þingboð stæði yfir, lasted, Fms. ii. 216: hversu lengi skal fjárbón sjá yfir standa? Nj. 141; í þessum griðum ok svardögum sem yfir standa, which now stand, are in force, Fms. xi. 365; þar er þeirra ríki stendr yfir, extends, Eg. 344.

B. Metaph. usage, to stand still, rest, pause; verðr hér fyrst at standa sagan, the story must stop here, Fms. vi. 56: nú skal hér standa um athæfi Varbelgja, ix. 473; skulu sóknir standa, meðan leiðangr er úti, Gþl. 486; útlegðar-sakir skulu eigi standa um várþing, Grág. i. 103; skyldi málit standa um nóttina til rannsaks, Fms. ix. 414; skal þá standa leigan í hross-verðinu, Grág. i. 434; stóð þá kyrrt nokkura hrið, Fms. xi. 397; at svá búit stæði, Nj. 139; eigi mátti svá búit s., Fms. ii. 9; standa með blóma; stendr búit með miklum blóma, Band. 2.

2. to last; Guðs ríki stendr ei ok ei, Hom. 160; ok standa eina þrjá vetr, Sks. 323; þá sjau daga sem veizlan stóð, Stj.; en er þrjár nætr hafði veizlan staðit, Landn. 117; hafði lengi staðit bardaginn, Odd. 18; er deildir várar s. lengr, Eg. 738; stóð mikil deila milli þeirra langa hríð, Fms. x. 169; stóð þetta heimboð nokkut skeið, Nj. 81; meðan erfit stóð, Eb. ch. 54; stóð hennar hagr með þeim hætti, Bs. ii. 166:—to be valid, skal þetta testamentum s. ok haldask, Dipl. iv. 8; ok standa enn þau lög, Ver. 52; um tólf mánaðr stendr þeirra mál, Grág. i. 143; skal þat allt s. ok satt vera, 655 xxvii. 28; hans tala skal s. á fé sjálfs hans, K. Þ. K. 146; má þat eigi s. né fyrir satt halda, Stj. 31; hann mun láta s. boð þessi (stand by it), Nj. 77; þrjú kúgildi þau er standa með jörðunni, Dipl. iii. 8; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, this case does not fall under the town jurisdiction, Fms. vii. 130; stendr þat mál ( it extends) um þrjá fjórðunga, Grág. i. 464.

3. to befit, become; konungr kvað þat ekki standa, at menn lægi svá, Fms. x. 157; berr þat eigi né stendr þvílíkum, Stj. 132; hví stalt þú guðum mínum, ekki stendr þér slíkt, 181.

4. phrases, nú stóð í stilli, see stilli; var þat boð með svá miklu kappi, at stóð í stönginni (cp. Dan. saa at det stod efter), Fms. xi. 424; standa í háska, Mar.

5. sem inn átti dagr Jóla standi á Dróttins degi, Rb. 128; en á þeim degi stóð Ólafs messu-aptann, Hom. 111.

II. of direction, to stand in a certain way, project, trend; fjögur horn ok stóðu fagrt, hit þriðja stóð í lopt upp, hit fjórða stóð ór enni, ok niðr fyrir augu honum, Ld. 120; geitar-horn stendr ór höfði henni, Fms. vii. 156; vápn stóðu á Birkibeini svá þykt at varla mátti hann falla, 325; gákk af bryggjunni eðr spjotið stendr á þér, 144; ella hefði spjótið staðit gegnum hann, Nj. 246; blóðbogi stóð ór hváru-tveggja eyranu, 210, Fms. vi. 419; boginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; kallar hann betr standa veðrit, at fara landhallt, the wind stands better for making land, Fms. x. 347; sunnan-vindr hvass ok stóð at virkinu, xi. 34; stóð gnæðingr með fjöllum, Bárð. 171; af íllsku ok úþef þeim er af stóð, Fms. iii. 128; stóð vindr af landi, Vigl. 79 new Ed.; stendr inn straumrinn, Bs. ii. 143: stóð stropinn um kyrtilinn, Clar.; standa grunnt, to be shallow; vinátta okkur stendr grunnt, Eg. 520; stóð hón alla vega jörð, touched the earth. Art.; stafir stórir ok stóðu grunn í ánni, Fb. ii. 19; örkin stóð grunn, stuck to the ground, Stj. 50, Gþl. 460, Grág. ii. 358; þrjár rætr standa; á þrjá vega undir aski Yggdrasils, Gm.; augu yður standa lengra fram, Sturl. iii. 129; finnr konungr at mikit stendr undan við hann í vinfenginu al hendi Sigvalda, Fms. xi. 106; heilræðit stóð á þenna sama sendiboða, referred to him, 433; hvaðan Guðmundr inn ríki stendr, on which side he stands, with whom he sides, Nj. 214.

2. to proceed from, be caused by; eigi standa þin orð af litlu fári, Fas. i. 195; stóð lítil stjórn af honum, Fms. xi. 223; þótti af honum minni ógn standa, Eg. 268; e-m stendr mein, úhapp, útili, íllt, gagn, hjálp … af e-m, 175; guðin rökðu til spádóma at af systkinum þessum mundi þeim mikil mein ok úhapp standa, Edda 18, Nj. 65, Barl. 39; eigi mun svá mikit íllt af þér standa, Nj. 368; opt stendr íllt af kvenna hjali. Gísl. 15: yðr munn vandræði af standa, Nj. 175.

3. standa til, to tend towards; nú stóð áðr til svá mikils váða, at …, Fms. vii. 144; þá stendr þó til meira geigs, xi. 275; standa til umbótar, to stand for mending, need it, Fb. ii. 234; flest frumsmíð stendr til bóta, needs mending; standa til mikils kostnaðar, D. N. ii. 18; sem bæn yður stendr til, tends to, Nj. 192; hvárt honum standi hugr til nökkurrar konu, Ísl. ii. 285; engi ván eða verðleikr stendr til at fáisk, Al. 91; sem bæn yður stendr til, Nj. 192; eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, according to the merits of the case, Fms. vii. 60; eptir þvi sem lög stódu til, as the law stood, Nj. 146, Ld. 28; frekari álög en forn lög stæði til, Fms. xi. 224; latari enn líkendi stæði til, 256; fremr enn ritningar stóðu til, tended towards, i. e. warranted, Mar.; líta á mál hans eptir þeim efnum sem honum þætti til standa, as the merits were, Fms. vii. 60; eptir því sem lög stóðu til, Nj. 146, Ld. 28; standa til váða ok auðnar, Fms. x. 271.

III. to catch, overtake; hann drap menn Eiríks konungs hvar sem hann stóð þá, Hkr. i. 91; var hverr drepinn þar er staðinn varð, 107; lét hann ræna hvar sem hann stóð þá, Fms. vii. 181; hörmuðu bæði at þau máttu eigi fá staðit hann, Hom. 120; ef hann er með vátta inni staðinn, Grág. ii. 18; ef maðr tekr fé manns ok vinnr þjófskap at, enda standi hinn hann (acc.) at þvi er fé þat á, svá at handnumit verðr, ok …, 136; hinum er þýfð var í höndum staðin, id.; nú stendr maðr fé sitt þjófstolit í hendi öðrum manni, Gþl. 537.

2. to stand, i. e. to endure or bear; hverr sem fyrir-smár dómarann, ok vill eigi dóm standa, N. G. L. i. 452: to discharge, skal dæma landit þeim manni er varðveizlu stendr, to the man who stands as guardian, Grág. ii. 251; sá er vitna þarf skal standa þeim kost allan, Jb. 358.

3. to press, urge, trouble; ef ofviðri stendr mann, N. G. L. i. 349; Alfhildi stóð sótt, Hkr. ii. 199, Stj. 425; mun þik nú hræðsla standa, Fas. iii. 429; elli stóð Hárek, Ísl. ii. 482; hver fjölskylda sem þik stendr, Fms, xi. 429; segja máttu hvat þik stendr, what urges thee. Mar.; ok vænti af þér mests trausts, því heldr sem mik stendr meirr, Fms. iii. 70; standa mik svá stórar þröngslir, at …, Stj. 495; hvat stendr þik, what ails thee? Grett. 75 new Ed.; hvat stendr þik, Bergr, sagði biskup, Bs. i. 807; því at eins at þeim (þá?) standi ofviðri, N. G. L. i. 371.

4. to be of weight, value; skal hann eigi standa tómr meirr enn átta merkr, Gþl. 524; gullhringr stendr sex aura, mörk, Fms. ii. 246, xi. 204; strútrinn stóð tíu merkr, 77; vættir þær er hver þeirra standi hálfa níundu mörk, Gþl. 523.

C. Reflex. to stand right, be able to stand; steðjaði hann upp yfir törguna ok stóðsk þó, Nj. 144; þar mundir þú eigi hafa staðizk fylgjur þeirra Þorvarðs, Lv. 104; hann druknaði, því hann stóðsk ekki fjölkyngi Ragnars, Bárð. 181.

2. standask e-t, standask áhlaup, Sks. 411; höggum standask fáir, Sks. 411 B; fáir stóðusk honum, þótt fræknir væri, Grett. 87 A; gull stendsk elding, Grág. i. 501; þetta éi var með svá miklum býsnum, at ekki máttu sumir menn betr enn fá staðizk, Fms, xi. 136; var við sjálft at ek mætta eigi standask, x. 331; stóðsk hann eigi ok dó, 623. 33; hví lét Guð þeira freista, þar er hann sá at þau máttu eigi standask, Eluc. 28; at þér standisk jafnvel ef þér sjáit frændr yðra svívirða, Fms. v. 270.

3. to stand, bear, tolerate; hann skekr at honum sverðit, þetta fá þeir eigi staðizk ok hlaupa, Ísl. ii. 364; Kári stóðsk þetta eigi, Nj. 270; Björn stóðsk eigi ámælis-orð Sigmundar, Valla L. 218; standask frýju-orð, Fær. 196.

4. standask við e-m, to stand, be able to withstand; Heiðrekr vá með Tyrfingi ok stóðsk ekki við honum, Fas. i. 526; engi hlutr var svá sterkr at standask mætti fyrir honum. Edda.

5. to be valid; skulut mál hans standask um þá sök, Grág. i. 64; á þeirra dómr at standask, 80; eigu jammikit þeira orð at standask, sem annarra lögréttu-manna, 10; ef þú kemr til konungsins, ok megi þín orð nokkut standask, Fms. xi. 193; hennar orð stóðusk svá mikit, at …, Fas. i. 208; um þat vilda ek at mín at kvæði stæðisk, at …, Eb. 98.

6. of direction, to proceed from; standask af e-m, af henni mun standask allt it ílla, Nj. 49; svá stenzk af um ferð mína, the matter stands so as to my journey; Ólafr sagði jarli hversu af stóðsk um ferð hans, Ld. 112 (hversu af stóð, 340); ekki sagði Kjartan föður sínum hversu af stóðsk um ferð þessa, 208; Gautr segir honum geiniliga allt hversu af stóðsk inn ferðir hans, Fms. iii. 57; svá stendsk af um ferðir mínar, at ek má hér ekki dvelja lengr, vi. 350; eigi veit ek hvernig af stenzk (stennz) um för þína, hvárt þú ferr nökkut í konungs leyfi, Ó. H. 143.

7. a middle form; yfir ok undir stóðumk jötna vegir, the ‘giant-ways’ ( rocks) stood above and below, Hm.; stöndumk hjörr til hjarta, the sword touches me to the heart, Fm. 1.

II. recipr. to stand opposite one another in the same line: to meet, of ends; þat stóðsk á, nesit þvert ok fylking þeirra, Ísl. ii. 326; stóðsk þat á, at Jólin þraut ok lokit var sögunni. Fms. vi. 356; vígin Áskels ok Steingríms skyldi á standask, Rd. 281; stóðsk þat á endum ok ostkistan, Nj. 76; stóðsk þat á endum ok þat er Gunnarr; átti at gjalda, 111; létu þeir þat á endum standask, 120; standask á mót; sandmelr sá er á stendzk ok Seftjörn, Gísl. 23; bær hans stóðsk á ok konungs atsetr, Fas. ii. 63: bíða þess at á stæðisk misganga straumanna ok austan-veðr, Orkn. 266: stendzk heldr í móti með þeim hjónum, they were rather at sixes and sevens, did not agree well, Bjarn. 21: hendingar standask sem næst, to stand as close to one another as possible, Edda (Ht.); tungl þau er næst standask, nearest to one another, Rb. 34, 1812. 56.

III. staðinn = staddr, steadfast, placed, abiding; hvar sem maðr er staðinn, N. G. L. i. 163; vildi hann nú til staðins vita ( knew for certain) hver svör jarl vildi gefa, Vígl. 18.

1) stiff, rigid (fótinn gørði stirðan sem tré); stirt kvæði, a poem lacking in metrical fluency; e-m er stirt um mál, one talks with difficulty, has no fluent tongue;

2) harsh, severe (s. dómr);

3) stiff, unbending (Helga gørðist stirð við Hrafn).

* * *

adj. stiff, rigid; hann var andaðr ok svá s., at menn fengu hvergi rétt hann, Eg. 396; er ek lá stirðr á strám, Sól. 47; fótinn görði stirðan sem tré, Bs. i. 180; ákafliga móðr ok stirðr, Grett. 98; gamlan mann ok stirðan, Sturl. ii. 251; af stirðu lérepti, Sks. 404 B; með stirðum orðum, Mar.; stirt kvæði, stiff, not fluent, of rhymes, Fms. vi. 217, Ísl. ii. 237, v. l.; e-m er stirt um mál, to talk with difficulty, Fms. vii. 165; honum var málit stirt, he had not a fluent tongue, Bs. i. 277.

II. harsh, severe; talar langt ok snjallt ok stirt á hendr bændum, Fms. xi. 251; stirðr dómr, v. 191; harðr ok stirðr, 343; var frú Kristín stirðari til sveinsins, enn hón hafði áðr verit, ix. 244, v. l.; Helga görðisk þá svá stirð við Rafn, Ísl. ii. 249; í stirðum hug, in sad, gloomy mood, Fms. vii. 159; við stirðan hug, Ad. 4; stirðr ok stríðr, Bs. i. 136; svara stirt ok stutt, Ó. H. 69.

COMPDS: stirðfættr, stirðkveðinn, stirðlyndr, stirðlæti, stirðorðr.

n. adj. lacking sleep, Kormak.

(gen. -ar; pl. -ir, acc. -u), m. a ten, decade, = tegr, tøgr, togr, tugr; tíu tigir manna, one hundred men; hálfan fjórða tøg skipa, thirty-five ships; sex ins fimta tigar, forty-six; vetri fátt í fjóra tigu, thirty-nine years.

* * *

tegr, also tögr, togr, tugr, m., gen. tigar, pl. tigir, acc. tigu (tögo, tugu), later tigi, Band. 36, Fb. iii. 578; [a Goth. tigus is suggested by the adj. -tigjus; A. S. tig, teg; O. H. G. zic, zuc; Germ. zebn; Dan. ty; Engl. ten.]

A. A ten, decade. The ancient Scandinavians and Teutons had no indeclinable numeral adjectives from twenty to a hundred; the word tigr (like hundrað and þúsund) being a regular substantive. The ancient way of counting is therefore complex and curious; e. g. forty-one was called ‘four tens and one’ or ‘one of the fifth decade;’ forty-eight was called ‘four tens and eight,’ or by counting back, ‘five tens short of two,’ cp. the Lat. un-de-viginti, duo-de-triginta: forty-five was called ‘half the fifth ten,’ and so on, as will best be seen from the references below; and so it goes on to ‘one hundred and twenty,’ for in Icel. a hundred means the duodecimal hundred. In the 14th century (in deeds) ‘tigr’ began to lose its character of a substantive, eg. þrjátigir, fimtigir …, or þrjátigi, fimtigi (used inclecl.), whence at last came the mod. þrjátíu, fjörutíu, fimtíu …, the tíu being a contracted form from the acc. pl. tigu. At the same time hundrað and þúsund became indecl. adjectives, e. g. þrjátiu, brjúhundruð, þrjuþúsund skipum, for the old þrem tiguin hundruðum, þúsundum skipa.

B. REFERENCES: þessi vetr fylidi annan tög aldrs Magnúss konungs, this winter completed the second ten, i. e. the twentieth year, of king Magnus’ life, Fms. vi. 90; þat skipti tögum, it amounted to tens, several tens, ii. 32; þrjá tigu manna, three tens of men, Eg. 41; á þrem tigum daga, on three tens of days, 656 A. ii. 14; þrír tigir hundraða, Dipl. v. 2; níu tigu manna, Eg. 62; þrettán tigi aura, Band. 36; nær fjórum tigum faðma töðu, well-nigh four tens of fathoms, i. e. forty, Dipl. v. 18; fjóra togo dægra, 655 iii. 3; sex togo hundraða, D.I. i. 350; sex tigir manna, Grág. ii. 194; sex tigir þúsunda manna, Post.; sex tigu hundraða, six tens of hundreds, i. e. sixty hundred, i. e. six thousand, Orkn. 416 old Ed.; tíu tigir manna, ten tens of men, i. e. one hundred, Nj. 191; tíu tigo fjár, K. Þ. K. 140; tíu tigum ásauðar, a hundred sheep, Dipl. v. 19; tíu tegu bæja, Fms. viii. 203: ellifu tigir vætta skreiðar, eleven tens, i. e. one hundred and ten, 655 iii. 4; even, þrettán tigi aura, thirteen tens, i. e. one hundred and thirty, Band. 36; fimtán tigum sinna, fifteen tens, i. e. one hundred and fifty, Dipl. ii. 14: repeating, fjóra tigi vetra ok fjóra vetr, four tens of winters and four winters, i. e. forty-four years, ÓH. (pref.); með tveim skipum ok átta togum skipa, Fms. x. 394; sex tigi vetra ok fjóra vetr, Ó. H. (pref.); þrjá tigi ára ok sex ár, three tens of years and six years, Bs. i. 30; eitt skip ok sjau tigu skipa, i. e. seventy-one, Fms. x. 344; hálfan fjórða tög vetra, half the fourth decade, i. e. thirty-five, vi. 430; hálfan fjórða tög skipa, i. 76; hálfr fimti tugr kúgilda, half the fifth decade, i. e. forty-five, Dipl. v. 18; hálfr þriði tögr manna, Ísl. ii. 387, Ld. 292; hálfr átti tögr kirkna, seventy-five, Clem.; á einu ári ins fimmta tigar konungdóms Hákonar, on the first year of the fifth ten, i. e. forty-first, Sturl. iii. 308; hann hafði vetr ens sétta tigar, one winter of the sixth ten, i. e. fifty-one, Fms. ix. 534; á öðru ári ens fjórða tigar, i. 67; annann vetr ens fjórða tigar konungdóms hans, Fms. x. 33, Bs. i. 74; fjóra vetr ens tíunda tegar, Ó. H. (pref.); sex ens fjórða tigar, i. e. thirty-six, Thorodd; vikur tvær ens sétta tegar, i. e. fifty-two, Íb. 7; hann hafði sjau vetr ens sjaunda tigar, i. e. sixty-seven, Ld. 330; á enum sjaunda vetri ens sjaunda tugar aldrs síns, Eb. 125 new Ed.; á enum sétta vetri ens átta tugar aldrs síns, Sturl. ii. 187; Þorkell hafði átta vetr ens fimta tigar þá er hann druknaði, i. e. forty-eight, Ld. 326; átta dagar ens níunda tegar, i. e. eighty-two, 1812. 49; átta aurar ens fimta tigar, Grág. ii. 144; á níunda ári ens sjaunda tigar ens tíunda hundraðs, in the ninth year of the seventh ten of the tenth hundred (i. e. 969 A. D.), Fms. i. 67; þá var Egill á níunda tigi, then was Egil in the ninth ten ( between eighty and ninety years of age), Eg. 764; vetri fátt í fjóra tigu, one year short of four tens, i. e. thirty-nine, Fms. x. 2, v. l.; lítið fátt í fimm tigi vetra, iii. 60; einu ári fátt í fimm tigi, i. e. forty-nine, … vetri einum fátt í níu tigi ára gamall, i. e. aged eighty-nine, Fb. iii. 578: curious is the phrase, af-tig gamall, = Lat. unde-viginti, aged ‘lacking twenty,’ i. e. nineteen years old, Fms. vii. 84 (in a verse); the context and chronology shew that this is the sense, and not as explained in Lex. Poët. s. v. afstigr: níu tigir ok tvau ár (elliptically dropping gen. ára), Dipl. v. 3; whence lastly as adj., þrítigir álnir (sic) lérepts, id.; fjöre-tiger manns, Bs. i. 867. As this method was somewhat unwieldy, the counting by twenty was also resorted to, cp. Gramm. xxi, sex merkr ok tuttugu; spænir þrír ok tuttugu, … sjautján merkr ok tuttugu, Bs. i. 874 (Laur. S.), or the word tigr was altogether discarded, and replaced by skor or sneis (Engl. score, Dan. snees). ☞ As in vellums the numbers are mostly represented by Roman figures, and abbreviations used, the editions cannot in these cases be implicitly relied on; the same is the case with old texts preserved in mod. paper transcripts.

1) wont, accustomed (bað hann ganga, til sætis þess, er hann var v. at sitja); v. e-u, used to a thing;

2) usual (ekki fekk ek minna til bús en vant er).

a. lacking, wanting, with gen.; handar em ek v., I lack a hand; vön geng ek vilja, I walk joyless; e-s er vant, something is wanting or missing; eitt sinn var vant kýr í Þykkvabœ, a cow was wanting.

* * *

m. [cp. Vaïnomoïnen, the son of Ukko, in the Finnish poem Kalevala]:—one of the gods, Vanir, used in sing. of Njörd; kalla Vanaguð Vana nið eðr Van, Edda i. 260; nama goðbrúðr una Vani (dat.), Skálda.

II. usually in pl. Vanir, in northern mythology the gods who waged war with the Asir, but were afterwards combined and made one with them; this is recorded in Vsp. 28, 30, Yngl. S. ch. 4, Edda 47 (the legend of Kvasir), also in the myth of Hænir, 15, Vþm. 39; the gods Frey, Freyja, Njörd, and Hænir belonged to the tribe of Wanir; með vísum Vönum, id.

COMPDS: Vanadís, Vanaguð, Vanaheimar.